Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 14: Verontschuldigingen
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist”: Week 14: Weet je nog hoe een echte verontschuldiging klinkt? Omdat narcistische verontschuldiging ofwel afwezig is ofwel ongemeend is, wil ik een kleine herinnering geven aan wat de elementen zijn waaraan je een oprechte verontschuldiging kan herkennen. Een oprechte verontschuldiging is meer dan alleen de woorden “het spijt me” uitspreken. Het gaat om het erkennen van de fout, het tonen van begrip voor de gevolgen ervan en het nemen van verantwoordelijkheid zonder de schuld op de ander af te schuiven. Een effectieve en eerlijke verontschuldiging voldoet aan een aantal belangrijke criteria. De juiste structuur van een oprechte verontschuldiging Er wordt gesproken vanuit de ik-vormEen oprechte verontschuldiging begint met het erkennen van de eigen rol in de situatie. Dit betekent dat er gesproken wordt vanuit de eigen perspectief en niet probeert de schuld te verdraaien of de verantwoordelijkheid te verplaatsen. Bijvoorbeeld: “Ik heb iets verkeerds gedaan en dat spijt me.” “Ik heb je pijn gedaan door mijn woorden/gedrag, en daar neem ik verantwoordelijkheid voor.” Niet juist is: “Het spijt me dat jij je zo voelt.” Dit impliceert dat de schuld bij de ander ligt en dat hun gevoelens het probleem zijn, in plaats van jouw gedrag. Er wordt gesproken over de eigen ervaring en dadenIn plaats van de ander te betrekken in de schuldvraag, richt een oprechte verontschuldiging zich op wat de persoon heeft gedaan. Het erkennen van de eigen acties en fouten is een essentieel onderdeel van oprecht berouw. Bijvoorbeeld: “Ik heb iets kwetsends gezegd zonder na te denken over hoe dat voor jou zou zijn.” “Ik heb onterecht boos op je gereageerd, en ik zie nu in dat dat niet eerlijk was.” Wat niet juist is: “Ik heb dat zo niet bedoeld.” Dit minimaliseert de impact van je daden en schuift de verantwoordelijkheid weg. Zeg expliciet sorryHet woord “sorry” of “het spijt me” moet in de verontschuldiging voorkomen en oprecht bedoeld zijn. Het moet niet vergezeld gaan van excuses of verklaringen die de verantwoordelijkheid verminderen. Bijvoorbeeld: “Het spijt me dat ik je heb gekwetst.” “Ik bied mijn oprechte excuses aan voor mijn gedrag.” Niet juist is: “Het was als grap bedoeld.” Dit bagatelliseert de pijn van de ander en maakt de verontschuldiging betekenisloos. Erkenning van de impact op de anderEen cruciaal aspect van een oprechte verontschuldiging is het erkennen van hoe hun gedrag of woorden jou hebben beïnvloed. Dit toont empathie en laat zien dat ze begrijpen wat ze fout hebben gedaan. Bijvoorbeeld: “Ik realiseer me dat mijn woorden je verdriet hebben gedaan en dat had ik niet mogen doen.” “Ik snap dat mijn acties ervoor hebben gezorgd dat je je gekwetst en ongehoord voelde.” Wat niet klopt: “Je overdrijft, zo erg was het niet.” Dit negeert de gevoelens van de ander en maakt de excuses ongeldig. Wat is géén oprechte verontschuldiging? Er zijn veel manieren waarop mensen proberen verantwoordelijkheid te ontlopen door hun excuses zo te formuleren dat ze eigenlijk geen echte excuses aanbieden. Dit zijn manipulatieve verontschuldigingen die de ander de schuld geven of de pijn minimaliseren. Enkele voorbeelden: “Sorry dat jij je zo voelt.”Dit is geen oprechte verontschuldiging, maar een manier om de verantwoordelijkheid bij de ander te leggen. “Ik bedoelde het niet zo.”Intentie is minder belangrijk dan de impact. Zelfs als iets niet kwetsend bedoeld was, kan het nog steeds pijn doen. “Het was maar een grap.”Dit bagatelliseert de gevoelens van de ander en neemt geen verantwoordelijkheid voor de opmerking of actie. “Als jij je beledigd voelde, dan spijt me dat.”Dit impliceert dat de ander overdreven reageert, in plaats van dat jij iets verkeerd hebt gedaan. Narcistische mensen zullen (nogmaals, ik weet het, ik zaag) GEEN verantwoordelijkheid nemen, geen inzicht zullen hebben over zichzelf en geen fout kunnen toegeven. Als mensen geen oprechte verontschuldiging kunnen geven, dan is de kans groot dat de situatie weinig tot niet zal veranderen en zich waarschijnlijk zal herhalen in de toekomst. Tot volgende week Jeroen
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 13: Seksualiteit en seks
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist”: Week 13: Narcisme en seks? Narcisme en seksualiteit Twee onderwerpen die mij erg interesseren, gezien mijn opleidingen tot psycholoog en seksuoloog. Maar wat is de combinatie tussen beiden een taboe. En ik hou mij niet aan taboes. Alles is bespreekbaar, altijd. Zeker taboes die jaren na een narcistische relatie nog steeds voelbaar zijn, in een nieuwe relatie of daarbuiten. De vernederingen, het gebruikt voelen, het onpersoonlijke… leiden vaak tot traumatische ervaringen. Tot een vervormd beeld van seksualiteit, intimiteit en connectie. Dus. Laat me beginnen met wat vuile woorden. Controle Macht Hard Onpersoonlijk Pijnlijk Gebruiken Niet exact de dirty talk die je gewoon bent (of dat hoop ik toch). Binnen seksualiteit zijn deze begrippen over het algemeen geen winnaars (de BDSM-liefhebbers buiten beschouwing gelaten, maar daarvoor is er wel consent gevonden als koppel.) Ik heb het over seks in narcistische relaties, waarbij één persoon ervan uitgaat dat er oprecht verbonden wordt door seksualiteit en waarbij de ander, de narcist, net niet persoonlijk zal verbinden. Voor een narcist is seksualiteitsbeleving een lustbeleving. Wie de andere persoon is, is weinig relevant. Er is focus op prestatie, op het (perfecte) lijf, op verovering, op grenzeloos zijn. Kussen is bijna robotisch, het voorspel pragmatisch at best. Een stijve hark die een dansje moet opvoeren. Een muzikant die zijn instrument bespeelt maar zonder passie. Mechanisch. Doelmatig. Seks met een narcist is verstoken van echte connectie, er wordt niet gevreeën maar lust beleefd. Er wordt niet in de ogen gekeken, gestreeld of gelachen. Het moet lang, snel en hard. Het dient om mee te stoefen, om een ego te voeden, maar geen ziel (Zonder hier zweverig te willen klinken). Jouw lichaam dient te ondergaan wat de narcist wil beleven, de lust geprojecteerd op jouw lichaam. Bij pogingen om de intimiteit te vergroten, door te kussen, te strelen,…, zal hier hooguit kort worden op ingegaan, meestal met commentaar of een zucht. Er is geen ruimte voor voorspel of naspel, het doel is de seks en de lust op zich, zonder meer. Het zal ook nooit genoeg zijn. Nooit exact wat er gewenst is. Niet extreem genoeg. “Jij geeft je nooit helemaal aan mij” heb ik al meer dan eens gehoord in therapie. Jouw identiteit dient zich te onderwerpen aan die van de partner. Er is geen sprake van versmelting. In deze omstandigheden met iemand vrijen doet iets heel specifiek met je eigenwaarde en zelfbeeld. Het devalueert je. Je begint jezelf te reduceren tot dat lustobject, want dat is waar je beloning voor krijgt. Je begint een afstand te voelen tot je partner, je zal je opwinding minder gaan voelen. Net als alle andere emoties trouwens. Je wordt emotioneel afgevlakt. Je zal minder en minder initiatief nemen, je spontane positieve beleving van seksualiteit zakt weg. Je zal jezelf steeds minder mooi vinden. Seks gaat in de meeste gevallen ook steeds moeilijker gaan omdat je niet oprecht met je gevoel omgaat. Ironisch genoeg krijg je vaak ook nog commentaar dat jij geen moeite meer doet in de slaapkamer. Er kunnen geen complimenten vanaf en seks wordt steeds meer een beladen onderwerp waar grote discussies aan vast hangen. Het concept dat seks een proces is dat moet worden opgebouwd is onaanvaardbaar voor de narcist. Jij denkt dat je seks gewoon niet zo leuk vindt, maar eigenlijk is het zo dat seks met een narcist je afleert om seks met een narcist te hebben. Je lichaam weet wanneer het gebruikt wordt, wanneer het niet gaat over verbinding, maar wel over macht, controle en ego. En dat is nooit een goede basis voor seksualiteit. De gevolgen zijn duidelijk en langdurig. En wanneer je van hem of haar weg bent, zal dit nog meespelen in je zelfbeeld, maar ook in een eventuele nieuwe relatie. Wees niet bang, je leert ook weer om jezelf te hervinden, samen met een goede nieuwe partner en met therapie. Tot volgende week Jeroen P.S. F.Y.I. Gezonde seksualiteit (her)ontdekken is een mix van attent zijn op elkaars lichaam, afgestemd zijn op elkaar en jezelf, de ruimte krijgen om echt te genieten waarbij beide partners even belangrijk zijn. Het is een ontdekkingsreis gebaseerd op nieuwsgierigheid, zachtheid en de tijd nemen.
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 12: Nood aan bevestiging?
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 12: Bevestiging nodig? Narcisten hebben de neiging om hun eigen daden groots voor te stellen. Alles wat ze doen moet benadrukt worden, moet erkend worden en blijvend herhaald. Want ze doen toch zoveel! (Wij weten natuurlijk dat als ze al veel doen, dit enkel voor een ander is, of om een punt te bewijzen). Wat ze doen is toch overduidelijk vol van ‘liefdadigheid’ en ‘opoffering’. Ze gebruiken hun verhaal graag om een gevoel van superioriteit te creëren en om anderen afhankelijk van hen te maken. Door zichzelf (en hun verwezenlijkingen) op een pied-de-stal te zetten, bepalen ze het verhaal dat jij mag vertellen. Want hoe meer ze vertellen dat zij toch zoveel doen, hoe minder waard jouw bijdrage lijkt. Wat jij doet, is toch maar randinformatie. Wat jij doet is toch maar bijzaak. Favoriete uitspraak hierrond, uit therapie gegrepen: “Zonder mij zou dit gezin instorten.” Uitgesproken door iemand wiens partner een drukke job had, iedere dag haar kinderen van school haalde, vers eten maakt, het huishouden alleen doet. En dat allemaal terwijl hij ‘op ziekenkas’ is. Dit gedrag wordt vaak ingezet als een vorm van manipulatie en controle. Ze leggen vaak alles wat ze voor je doen op tafel om zichzelf te verheerlijken en om waardering en bewondering af te dwingen. Je kan dus geen gelijkwaardigheid nastreven in de relatie, ofwel doe je zoveel dat de narcist de situatie in het belachelijke moet trekken (‘Ik kan ook niks doen hé, jij doet het altijd op jouw manier. Zo begin ik er nog niet eens aan.) Ofwel probeer je evenveel te doen, maar krijg je te maken met een hyperfocus op wat de narcist allemaal gedaan heeft. Je krijgt dus of weerstand op jouw werk ofwel een afleiding nar het werk van de narcist. Jouw erkenning krijgt dus nergens een plaatsje. Dit is ook één van de redenen dat je je leeg voelt. Narcisme en collusie Ik koppel dit graag aan een weinig bekende term ‘Collusie’. Stel je een Yin en Yang teken voor. Je hebt daarbinnen twee posities. Laat ons die posities even ‘gever’ en ‘nemer’ noemen. De gever is iemand die plezier ervaart in de ander energie geven. Er is interne motivatie en beloning voor. De energie die de ‘nemer’ ontvangt, is erg plezierig. Deze wordt daar blij van en is er dankbaar voor en geeft energie terug aan de ontvanger in de vorm van bevestiging. Deze bevestiging is extra motivatie voor de ‘gever’ om nog meer te gaan geven. En af en toe zal het systeem zich even omdraaien en zal de ‘gever’ de ‘ontvanger worden’ en omgekeerd. Binnen narcisme zal de ‘gever’ wel kunnen geven, maar deze zal geen bevestiging krijgen dat het goed was. Integendeel. Er zijn altijd kleine (of grote) commentaren, of er wordt niets over gezegd. Maar hierdoor is ‘de gever’ overgeleverd aan een eenzijdig systeem: geef wat je hebt, maar je krijgt niets terug. Hoe langer je in dit patroon vastzit, hoe moeilijker het is om eruit te ontsnappen. Je geraakt immers steeds leger en leger… De narcist zal altijd alles wat ze voor je doen op tafel leggen, maar dulden geen poging van jou om hetzelfde te doen Aan de hand van de titel van de blog van vandaag dacht je waarschijnlijk dat we het over de narcist gingen hebben en diens nood aan bevestiging. Maar jij hebt ook nood aan bevestiging. Dringend. Jij probeert goed te doen, maar wordt/bent onzeker omdat je te weinig bevestiging krijgt. Heb je ondertussen al een netwerk opgestart, zoals we besproken hebben in een van de eerste blogs? Zij kunnen je helpen om de nodige bevestiging te krijgen. En ja, dat voelt awkward. En ja, dat is een drempel. En ja, toch moet je het doen. You got this. You deserve this! Tot volgende week Jeroen
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 11: Wegwandelen
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 11: Waarom jij moet wegwandelen Welkom terug! Blij je weer te zien! Nieuwe week, nieuwe post, nieuwe inzichten. Een tijd geleden kwam ik met het inzicht dat je zelf bepaald hoeveel energie je aan de narcist geeft (heb je dit gemist kan je dit hier nog even nalezen), alsook dat de narcist vastzit in een gedragscyclus (dat lees je hier) en beperkt is door 2 kerngedachten (de blog van vorige week ). Deze week bied ik je graag een handvat. Wandel weg. Letterlijk wegwandelen van narcisme? Oké, wat bedoel ik nu eigenlijk? Want wegwandelen is makkelijk gezegd. En van wat dan? Laat me beginnen bij de letterlijke interpretatie: wandel fysiek (en rustig) weg van: situaties die (dreigen te) escaleren kwetsende uitspraken, (overweldigend) grote emoties (bij jezelf en anderen) ongeloofwaardige situaties onrechtvaardige situaties … Als je weet dat je geen invloed hebt op de situatie die volgt, is het beter om er zelf uit te stappen. Wanneer je dat nog kan, op de manier die jij wil. Rustig en neutraal. Gewoon nee. De narcist zal proberen je te provoceren, zal zijn/haar reacties proberen aan te passen zodat jij de controle weer verliest. Gezien het niet om de inhoud gaat voor de narcist, maar de vorm, kan deze switchen naar de reactie met de ‘meeste winst’. Blijf rustig. Gebruik een ‘dooddoener’ in communicatie. Dat is een uitspraak waar eender welke reactie eigenlijk overbodig is. Het is een beetje zoals bij de walkie talkies: “Over and out.” ‘Ik ga daar niet op ingaan.’ ‘Op deze manier bespreek ik niets’ ‘Zo laat ik niet tegen me spreken.’ ‘Jij mag denken wat je wil.’ ‘Ik ga nu weg om de rust te bewaren.’ ‘Ik ben niet verantwoordelijk voor jouw gevoel/reacties. Maar ik ben dat wel voor de mijne. Ik stap nu weg’ …. Figuurlijk wegwandelen van narcisme Oke. Letterlijk wegwandelen van situaties is duidelijk. Maar wat met het figuurlijk stukje. Het contact met een narcist afbouwen of verbreken, of je er nu een romantische, familiale of vriendschappelijke band mee hebt is moeilijk. Ik krijg in de praktijk vaak de vraag: “Ik zie het wel, maar hoe ga ik nu weg?” Wel, door je goed voor te bereiden. Je gaat niet op grote wandeltocht zonder een winddichte jas, een sjaal, een muts, stevige wandelschoenen, wat proviand en drinken. En nog zoveel meer! Om nog maar over de fysieke voorbereiding te zwijgen. Waarom denken we dan dat we kunnen wegwandelen van een narcist zonder voorbereiding? Verzamel je informatie bij de juiste bronnen. raadpleeg een notaris, een advocaat, verzamel de nodige papieren, raadpleeg je bank over je financiële situatie. Maak een plan. Ik heb jullie al verteld dat ik vaak dingen herhaal in mijn sessies. Wel, deze is een tweede phrase die ik graag herbezoek. Maak een plan! Weet wat er komt. Je zal terechtkomen in een storm, er zal gelogen worden, gemanipuleerd, fake news verspreid, … Deze technieken werken enkel als je niet zelf weet hoe de vork aan de steel zit. Narcisten proberen je te verwarren in de hoop dat ze langer van je kunnen profiteren. Hoe meer je weet, hoe meer je de schade kan beperken, financieel, sociaal, emotioneel… Het is helaas vaker voorkomend dat mensen eerlijk in ’the endgame’ stappen en odneruit worden gepraat en gehaald door de narcist. Ze geven halve huizen weg, de auto er nog bij, gaan akkoord met een minder goede kinderregeling dan het kind verdient. Om gerust te zijn, omdat ze niet beter weten, omdat ze moe en op zijn van het emotionele gevecht. Bereid je dus goed voor. De gemiddelde duur van deze voorbereiding varieert, maar ik ken weinig mensen die dit in weken doen. De meesten hebben er maanden voor nodig. Neem je tijd, maar doe jouw ding. En in tussentijd: Niemand (niet narcistisch) vraagt of verwacht dat je ineens perfect bent. Geef jezelf de tijd om deze vaardigheden te leren. Leer wegstappen op momenten die jij belangrijk vindt. Leer wegwandelen uit crisissituaties. Leer voor jezelf kiezen. Als je ergens het geduld verliest, het maar even kan volhouden of maar gedeeltelijk rustig kan blijven: niet erg. De volgende keer ken je jezelf weer iets beter en gaat het weer net dat tikkeltje gemakkelijker. Vergeet nooit dat weggaan van een ongezonde situatie moedig is, zelfs als je struikelt in het buitenwandelen.
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 10: Kerngedachten in narcisme
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 10: De basis van narcisme Kerngedachten in Narcisme: de drijvende krachten achter het gedrag Narcisme is een veelbesproken onderwerp, met uiteenlopende definities en interpretaties. De ene uitleg is al uitgebreider dan de andere, maar om de essentie van narcisme echt te begrijpen, zijn er twee fundamentele kerngedachten die als drijfveren fungeren: Ik moet mezelf superieur vinden, anders ben ik niets. Ik moet mezelf beschermen tegen eender welke prijs. De angst voor niet-overleven Een narcist heeft een diepgewortelde behoefte om zichzelf als superieur te zien. Zonder deze constante bevestiging van superioriteit voelt de narcist zich leeg, onbelangrijk en betekenisloos. Dit gevoel van leegte wordt ervaren als een existentieel gevaar – alsof ze letterlijk ophouden te bestaan als ze niet als speciaal of uitzonderlijk worden erkend. Deze drang naar superioriteit is niet zozeer gebaseerd op een gezond zelfvertrouwen, maar eerder op een defensieve strategie om een diepgewortelde angst te onderdrukken: de angst om bevestigd te worden in hun eigen nietigheid. Dit leidt ertoe dat narcisten zich voortdurend omringen met bewonderaars (of bij uitbreiding flying monkeys), erkenning zoeken en overdreven reageren op kritiek. Elke vorm van afwijzing of gebrek aan erkenning voelt als een aanval op hun hele wezen. De constante drang naar validatie en bewondering is dus geen luxe, maar een noodzaak om hun wankele zelfbeeld in stand te houden. De overlevingsstrategie: bescherming tegen elke prijs Naast het streven naar superioriteit is er een tweede essentiële kerngedachte: zelfbescherming tegen elke prijs. Narcisme ontstaat niet zomaar; het is geen aangeboren karaktereigenschap, maar eerder een aangeleerd overlevingsmechanisme. Narcisten hebben in hun vroege jeugd geleerd dat ze emotioneel alleen staan. Ze hebben ervaren dat de verwachtingen van hun omgeving óf te hoog óf te laag waren, maar zelden aangepast aan hun eigen behoeften en ontwikkeling. Dit leidt tot een gevoel van fundamentele onzekerheid en onveiligheid. Omdat narcisten in hun opvoeding vaak weinig emotionele ondersteuning hebben ontvangen, ontwikkelen ze een pantser om zichzelf te beschermen. Dit pantser kan zich uiten in arrogantie, manipulatief gedrag, een onvermogen om kwetsbaarheid te tonen en een rigide afweer tegen kritiek. Hun denken is zwart-wit: anderen zijn óf met hen óf tegen hen. Dit verklaart waarom narcisten zo sterk reageren op situaties waarin ze zich bedreigd voelen – of dat nu door kritiek, afwijzing of een gebrek aan controle is. Narcisme als overlevingsmechanisme Wanneer we narcisme vanuit deze kerngedachten benaderen, wordt duidelijk dat narcistisch gedrag voortkomt uit diepgewortelde angst en overlevingsstrategieën. De narcist ziet zichzelf niet als iemand die destructief handelt, maar als iemand die simpelweg moet overleven in een vijandige wereld. Dit betekent niet dat narcistisch gedrag gerechtvaardigd is, maar het helpt wel om te begrijpen waarom narcisten handelen zoals ze doen. Door deze fundamentele inzichten te begrijpen, kunnen slachtoffers van narcistisch misbruik beter herkennen waarom narcisten zich gedragen zoals ze doen. Tegelijkertijd wordt duidelijk waarom genezing en verandering voor een narcist zo moeilijk is: het zou betekenen dat ze hun volledige overlevingsstrategie en zelfbeeld moeten loslaten – iets wat voor hen voelt als het omarmen van de leegte die ze al hun hele leven vrezen. Bewustwording van deze kerngedachten helpt niet alleen om narcisme beter te begrijpen, maar ook om beter om te gaan met narcisten in onze omgeving en grenzen te stellen waar nodig. Vergeet niet: jij bepaalt de uitkomst van de oorlog door zelf te kiezen wat jouw grenzen zijn. Niet door te reageren op zijn aanvallen. Tot volgende week Jeroen
Narcismeblog: 52 weken zonder de narcist: Week 9: De narcistische cyclus
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 9: De narcistische cyclus Dit volgende stukje ga je zeker herkennen. Het gaat over hoe het gedrag van een narcist vaste patronen volgt. Altijd. Iedereen die een narcist in zijn of haar leven heeft gehad, weet wat de stappen zijn. Het begin van de cyclus: idealisatie Aan het begin van een nieuwe relatie (zowel romantisch, vriendschappelijk als professioneel) zal de narcist de nieuwe partner/vriend/collega de hemel in prijzen. Het is het beste ooit, het is geweldig, niets is beter.(Ik hoor altijd wijlen Eddy Wally’s “CHeweldig’ in mijn hoofd, ik weet ook niet waarom.) Je zit hier in de lovebombing fase. Je raakt verslaafd aan de constante bombardementen van complimenten, liefdesbetuigingen, aandacht, cadeautjes, verrassingen. Je beloont de narcist door zelf de aandacht ook terug te geven. Je geeft de relatie enorm veel voeding en zodus ook de narcist. En zolang je altijd alles geeft, lijkt alles oké. Troubles in paradise Dit idealiseren zal aanhouden tot de partner/vriend/collega ‘steken laat vallen’. Lees als: niet perfect is in aandacht geven, energie hebben, de narcist op het woord geloven, … Je bent als persoon in verbinding ook al eens moe, oprecht niet geïnteresseerd, druk, niet gericht op de ander. En dat is volstrekt normaal. Natuurlijk zijn relaties niet perfect. Ooit. Ze hebben onderhoud nodig door communicatie. Begrip en mildheid. Maar dit vereist een kwetsbaarheid die een narcist niet kan dulden. Die verlangt naar die onbereikbare perfectie (heeft deze echt nodig) en zal deze als maatstaf gebruiken. Wanneer deze niet gehaald wordt, kan je dat zien als scheurtjes in het ideaalbeeld. (Als je dit mooi in verhaal wil zien kan je dit hier.) De barstjes verstoren het ideaalbeeld en maken het beeld realistischer. De narcist tracht te remediëren door middel van terechtwijzingen, kritiek en hypocriete regels om de partner weer ‘op het juiste pad’ te krijgen. Wanneer dit niet, onvoldoende of slechts tijdelijk lukt, gaat de relatie steeds minder waard worden voor de narcist. You are trash now Na enkele pogingen tot bijsturing met (te) gering succes, zal de narcist de relatie verwerpen. Dat wordt de narcistische verwerping genoemd. Als partner word je verweten het slechtste van het slechtste te zijn, dat je niets bent. Dat je nooit goed was. Dat je het altijd al slecht voor had. Dat je nooit je best deed. Dat je waarschijnlijk al iemand anders hebt. Dat je niets meer bent dan afval nu. Je wordt met de grond gelijk gemaakt en liefst nog in een put geduwd. One more time Echter, het verhaal stopt daar niet. De narcistische verwerping zorgt bij de partner vaak voor een gevoel van verantwoordelijkheid en schuld. De partner zal meer dan eens achter de narcist aanlopen en schuld op zich nemen. Een schuld die vaak niet aan de partner is om op te nemen. Maar hierdoor krijgt de narcist weer ‘gelijk’ en kan de relatie verderlopen via het gekende patroon. ‘Als je dit niet meer doet, dan komt alles goed’. wordt dan vaak gebruikt door de narcist. De cyclus herstart met idealisatie. En de cyclus zal blijven doorlopen tot jij er uit stapt. Weet je nog? HET VERANDERT NIET. HIJ/ZIJ VERANDERT NIET. Ik blijf zagen tot je het ook voelt. Tot volgende week Jeroen
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – week 8: De gedachtegang van een narcist
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – week 8: De gedachtegang van een narcist Deze week deel ik graag een tekst die perfect de gedachtegang van een narcist weergeeft. Ik heb deze zelf niet verzonnen ( i wish!), maar het is wel een hele goede om te lezen. Achteraf geef ik graag nog wat extra inzichten per regel. “Dat is niet gebeurd.En als het wel gebeurd is, was het niet zo erg.En als het erg was, is dat niet zo’n probleem.En als het dat wel is, is het niet mijn schuld.En als het dat wel was, bedoelde ik het niet zo.En als ik het wel bedoelde, dan had je het verdiend.” Deze tekst illustreert op treffende wijze hoe het narcistische brein functioneert. Ontkenning, gaslighting, het bagatelliseren van slecht gedrag, het afschuiven van schuld en het projecteren van schaamte komen allemaal aan bod in slechts enkele zinnen. Dit zijn typische kenmerken van verborgen emotioneel misbruik. Voor een narcist is ‘de waarheid’ geen vaststaand gegeven, maar iets dat kan worden aangepast aan de situatie en het eigen belang. De waarheid is simpelweg wat de narcist op dat moment nodig heeft. Laten we dit nader bekijken: “Dat is niet gebeurd”Hier zien we ontkenning en het herschrijven van de geschiedenis, beide kenmerkend voor narcistisch gedrag. Wie in een relatie met een narcist heeft gezeten, zal dit meteen herkennen. Narcisten kunnen geen fouten toegeven, omdat dit hun zelfbeeld van perfectie zou aantasten. Hun diepgewortelde gevoel van waardeloosheid drijft hen ertoe om een façade van onfeilbaarheid te creëren, en elke beschuldiging wordt daarom simpelweg ontkend. “En als het wel gebeurd is, was het niet zo erg”Dit is een voorbeeld van minimalisering. Narcisten bagatelliseren problemen en maken zaken onbelangrijk, vooral als het hen niet uitkomt. Dit geldt voor hun eigen fouten, maar ook voor de prestaties van anderen, de gevoelens van een ziek persoon of de problemen van een ander. Narcisten moeten controle houden over hoe anderen hen en de wereld om hen heen zien, en door zaken te minimaliseren proberen ze die controle te behouden. “En als het erg was, is dat niet zo’n probleem”Dit is wederom een vorm van minimalisering, maar hier komt ook gaslighting om de hoek kijken. Gaslighting is een tactiek waarbij een narcist iemands realiteit verdraait en hen laat twijfelen aan hun eigen waarnemingen. Door herhaaldelijk te horen dat ze iets ‘verkeerd begrijpen’ of ‘overdrijven’, kan een slachtoffer uiteindelijk stoppen met vertrouwen op hun eigen gevoelens en denken. Dit laat de narcist de macht behouden over hun perceptie van de werkelijkheid en maakt het slachtoffer afhankelijk van de narcist als ‘de stem van de rede’. “En als het dat wel is, is het niet mijn schuld”Hier zien we schuldverschuiving. Narcisten nemen geen verantwoordelijkheid voor hun daden, omdat dit hun zorgvuldig geconstrueerde zelfbeeld zou bedreigen. Zelfs de kleinste mate van verantwoordelijkheid kan hun imago van superioriteit aantasten. Daarom presenteren narcisten zichzelf vaak als het slachtoffer, waarbij anderen of externe omstandigheden altijd de schuld krijgen. “En als het dat wel was, bedoelde ik het niet zo”Hier wordt de verantwoordelijkheid verder afgezwakt. Narcisten bieden zelden oprechte excuses aan. Als ze zich al verontschuldigen, dan is dat alleen omdat het hen op dat moment uitkomt. Een excuus is voor hen slechts een transactie, bedoeld om iets terug te krijgen. Werkelijke spijt voelen ze niet, omdat het confronteren van schuldgevoelens hen in een existentiële crisis kan storten. “En als ik het wel bedoelde, dan had je het verdiend”Hier komen projectie en schuldverschuiving samen. Narcisten schuiven hun eigen negatieve gevoelens af op anderen, zodat ze die zelf niet hoeven te dragen. Wanneer ze iemand de schuld geven van hun eigen slechte gedrag, kunnen ze hun perfecte zelfbeeld behouden. Ze gebruiken vaak irrationele redeneringen en draaien argumenten zo snel om dat het slachtoffer in verwarring raakt en zichzelf in twijfel trekt. Laat dit even inzinken. Volgende week heb ik het over de narcistische cyclus. Je zal een stukje van dit verhaal zien terugkomen. Tot volgende week Jeroen
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 7: 4 tips om Valentijn te overleven
Narcisme en Valentijn, een goeie match? Valentijn! Of je nu fan bent van de dag of het een overroepen commerce vindt, het is wel een dag die symbool staat voor romantiek en liefde. In principe draait alles om het tonen van liefde en waardering voor je partner. Mensen staan op die dag graag even stil bij hun relatie. Ze kijken bewuster naar de romantiek in hun leven en hun relatie. In ‘gewone’ relaties, als er al zo iets bestaat, zullen de meeste mensen genuanceerd kijken naar hun partner en hun leuke en minder leuke kantjes. En deze beiden integreren in één persoon. Voor relaties waar narcisme in het spel is… Not so much. Kan een narcist mij graag zien? In narcistische relaties draait het niet om integreren van alle kantjes van de persoon. Een speciale dag vol ‘liefde’ kan deze dag echter een uitdaging vormen. Er is de neiging om relaties te benaderen vanuit het perspectief van wat ze zelf kunnen krijgen, in plaats van wat ze kunnen geven. Het gaat over verwachtingen en noden die eenzijdig ingevuld moeten worden. Jij moet er zijn voor de ander. De dynamiek tussen jullie, het fijn aanvoelen, het liefdevolle is ondergeschikt aan wat hij nodig heeft. Dit wil niet zeggen dat een narcist niet ‘het juiste gedrag’ kan stellen. Integendeel. Er kan een overmatige poging tot liefdesverklaring aan te pas komen. Maar niet omdat die komt uit liefde. Maar omdat de ander weet dat jij er gevoelig aan bent. Als je in een goede periode in je relatie zit, kan dit heel fijn aanvoelen. Maar wanneer de relatie eigenlijk al zijn mankementen vertoont, voelt het geheel oppervlakkig en transactioneel aan. Elke echte intimiteit ontbrekend. Dit betekent dat narcisten meer bezig zijn met het gevolg van hun gedrag op jou, maar niet om omwille van wie jij bent. Dat doet er niet toe. Zolang jij maar de bewondering of erkenning geeft hoe fantastische ze wel zijn. Dus neen, ze zien jou niet graag om wie je bent, maar wel om hoe je hen kan bevestigen in het beeld dat ze hebben van zichzelf. Een wrang gevoel Je kan bij belangrijke dagen zoals Valentijn vaak blijven zitten met een wrang gevoel. Wat bedoeld is als een viering van wederzijdse liefde, kan veranderen in een eenzijdige show waarin de ander de hoofdrol opeist. Geschenken en gebaren zijn vaak bedoeld om indruk te maken op anderen, in plaats van om de partner oprecht blij te maken. Zo kan je je ondergewaardeerd of zelfs genegeerd op dagen zoals Valentijn. Het gaat dan ook niet echt over jou. Zelfliefde versus egoïsme Hoewel zelfliefde wordt gepromoot als een gezond ideaal, is teveel gewoon egoïsme. Het verschil zit in intentie: zelfliefde gaat over jezelf accepteren en koesteren, terwijl egoïsme draait om jezelf verheffen boven anderen. Op Valentijnsdag kan dit tot uiting komen in situaties waarin een narcist zichzelf boven zijn partner stelt, bijvoorbeeld door de dag volledig te richten op wat zij willen in plaats van samen iets speciaals te plannen. Herkenbare patronen van narcisme op Valentijnsdag Hoe om te gaan met narcisme tijdens Valentijnsdag Om Valentijn goed door te komen is het goed om met deze tips aan de slag te gaan: Tot volgende week Jeroen Prossé P.S. oh, ja, hoe lukt het om je netwerk verder uit te bouwen? Heb je na het lezen van deze blog interesse in een gesprek? Maak een gerust afspraak. Wist je dat je ook het gesprek met je kinderen op een positieve en warme manier kan aangaan over het gedrag van de narcist in huis? Je kan meer lezen over mijn kinderboek op www.detweewereldenvankleinebeer.be
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 6: 10 redenen waarom ruziemaken met een narcist niet werkt
10 Redenen waarom ruzie maken met een narcist niet werkt. Vorige week had ik het in de blog over hoe je eigen houding bepaalt of je ‘wint’ in een gevecht met een narcist (lees hier meer als je deze gemist zou hebben). Deze week lijst ik graag 10 redenen op waarom ruzie maken niet werkt. Niet op korte termijn, maar zeker niet op lange termijn. 1. Zij zijn veel beter dan jij in discussiëren. Ze houden ervan. Jij niet. Narcisten zijn meesters in het draaien, overdrijven en afleiden in een discussie. Ze genieten van de controle en spanning die een conflict met zich meebrengt. Voor hen is het een spel dat ze willen winnen, terwijl jij waarschijnlijk alleen maar een oplossing zoekt. Dit ongelijke speelveld zorgt ervoor dat jij steeds meer uitgeput raakt terwijl zij energie halen uit het conflict. 2. Ze gebruiken alles wat je tegen hen zegt in latere discussies tegen je Alles wat je deelt, kan en zal tegen je gebruikt worden. Narcisten hebben een bijna fotografisch geheugen als het gaat om jouw kwetsbaarheden en fouten. Ze slaan deze informatie op en gebruiken het later om je te manipuleren of klein te maken. Dit creëert een omgeving waarin je je voortdurend op je hoede voelt en niet vrij kunt spreken. 3. Het geeft hen genoegen om te voelen hoe belangrijk jij het vindt dat zij jouw punt zien Narcisten voeden zich met aandacht, zelfs negatieve aandacht. Wanneer je probeert hen te overtuigen van je standpunt, ervaren ze een gevoel van macht. Jouw intense behoefte om gezien en gehoord te worden bevestigt voor hen dat zij een centrale rol in jouw emoties spelen. Dit versterkt hun gevoel van belangrijkheid en geeft hen de controle over de dynamiek. In plaats van begrip of empathie te tonen, gebruiken ze jouw kwetsbaarheid tegen je. 4. Je zal nooit winnen. Zelfs al geven ze je een beetje gelijk, ze komen terug en straffen je voor ‘onrespectvolheid’ Zelfs als een narcist je schijnbaar gelijk geeft, is dit vaak tijdelijk en strategisch. Ze zullen later de situatie omdraaien en je beschuldigen van disrespect of onredelijkheid. Dit proces, bekend als ‘gaslighting’, is bedoeld om je zelfvertrouwen te ondermijnen en je te laten twijfelen aan je percepties. Het gaat hen niet om rechtvaardigheid of waarheid; het draait om winnen en domineren, zelfs als dat betekent dat ze hun eigen woorden of daden ontkennen. 5. Als zij niet veranderen of leren uit hun fouten, vermoei jij jezelf voor niets Een narcist heeft geen intrinsieke motivatie om te veranderen, omdat ze hun eigen gedrag zelden als problematisch zien. Elke poging van jouw kant om hen te onderwijzen, te overtuigen of te veranderen, kost je energie zonder enige garantie op resultaat. Het is alsof je tegen een muur praat: hoe meer je probeert, hoe meer je jezelf uitput terwijl zij onaangeroerd blijven. 6. In een normale discussie moet je je gevoelens niet valideren. Een narcist heeft vaak weinig tot geen empathie voor jouw emoties. Ze zien je gevoelens niet als legitiem, tenzij deze hen op de een of andere manier ten goede komen. Het zoeken naar hun validatie is een zinloze zoektocht die je alleen maar meer gekwetst maakt. Jouw emoties verdienen erkenning en respect, maar niet ten koste van je eigenwaarde. 7. Niets zal ooit veranderen (zelfs niet als ze een klein beetje moeite doen direct erna) Wanneer je ruzie maakt met een narcist, kan het lijken alsof er enige vooruitgang wordt geboekt. Ze kunnen zich tijdelijk verontschuldigen of een minimale inspanning leveren om je tevreden te stellen. Eventjes. Maar dit is meestal een manipulatieve strategie om de controle over de situatie te behouden. Narcisten hebben een diepgewortelde weerstand tegen zelfreflectie en verandering. Hun gedrag is geworteld in een behoefte aan controle en superioriteit, en niet in een verlangen naar echte verbinding. Het blijft een vicieuze cirkel waarin je keer op keer teleurgesteld wordt, omdat de fundamentele problemen nooit worden aangepakt. 8. Je zal een hoop verdraaiingen, onwaarheden en leugens over jezelf horen Tijdens een ruzie zal een narcist niet aarzelen om valse beschuldigingen en kwetsende opmerkingen te maken. Deze tactiek is bedoeld om je zelfvertrouwen te breken en je het gevoel te geven dat je minder waard bent. Maar ook om je aandacht af te leiden van het onderwerp dat de narcist niet wil bespreken. Dit maakt het bijna onmogelijk om een constructief gesprek te voeren, omdat de focus voortdurend verschuift naar jouw vermeende tekortkomingen en weg van wat de narcist niet wil onder ogen komen. 9. Een eerlijk persoon heeft een achterstand; je moet redeneren met een leugenaar die constant de spelregels aanpast Ruzies met een narcist zijn nooit een eerlijk gegeven. Ze verdraaien de waarheid, ontkennen feiten en veranderen hun verhaal afhankelijk van wat hen het beste uitkomt. Als eerlijk en oprecht persoon sta je altijd in het nadeel, omdat je niet bent voorbereid op hun manipulatieve spelletjes. Dit leidt tot frustratie en verwarring, terwijl zij de controle behouden. 10. Je hebt geen relatie die het vechten waard is, in de eerste plaats Het belangrijkste om te beseffen is dat een relatie met een narcist zelden gebaseerd is op wederzijds respect of liefde. Als je merkt dat je voortdurend aan het vechten bent voor erkenning en begrip, is het tijd om je af te vragen of deze relatie wel de moeite waard is. Je verdient een relatie waarin je gewaardeerd en gerespecteerd wordt, en dat zal je bij een narcist waarschijnlijk niet vinden.
Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – Week 5: The war is won before it is fought.
Huh, oorlog? Ja, oorlog. Oorlog over je innerlijke rust. Oorlog over jezelf kunnen zijn. Oorlog over je vertrouwen. Alles wat je bent, wie je bent ligt onder vuur. Want je bent jezelf aan het opgeven, stukje per stukje. Iedere keer als jouw narcist weer hengelt naar de volgende discussie. Je uitdaagt. Je weer op die plek krijgt mentaal dat jij je kalmte verliest. Dat jij je daarmee weer open zet voor een nieuwe aanval. En weer een stukje van jezelf verliest. Mentaal vechten De oorlog is al gewonnen als je zelf bepaald hoe je op het strijdtoneel verschijnt en met welk doel. Als je wacht op de ander, dan ben je al verloren Narcisme bestrijd je het beste met innerlijke rust. Je verwachten aan het patroon (remember, blog 2: observeer narcisme) is je beste bescherming. Er gaan geen nieuwe trucjes worden gebruikt. Enkel nieuwe variaties op het gekende thema. Zet je mentaal klaar op een confrontatie. Zorg dat jij weet wat jij wil bereiken. Dat doel mag NOOIT zijn, de ander zal veranderen. Dat werkt toch niet! Het doel zal altijd moeten zijn, ik wijk niet van mijn grens, wat de andere doet, moet die weten. Waarom? Omdat je geen invloed hebt op een narcistisch persoon. De enige invloed die je hebt is om niet beïnvloedbaar te zijn. Om niet te zwichten voor de gebruikte tactieken. Door te weten dat die eigenlijk geen macht heeft als jij geen macht geeft. Als jij niet onder de indruk bent van diens tactieken, kan die enkel maar variëren binnen de tactieken die je al kent. En dus verliest de narcist grip op de situatie. En dus verliest die de situatie. En dus, per definitie, win jij. Niet omdat je je punt haalt. Of erkenning krijgt. Of je zin krijgt. Maar omdat narcisme draait rond controle hebben, is jezelf ‘onbeheersbaar maken’ een ideale tactiek. Jij die je mentale rust vindt, is een overwinning. Jij die de storm doorstaat, is een overwinning. Jij die geen controle afgeeft aan de narcist is een overwinning. Ook al krijg je je zin niet. Ja, ook al krijg je je zin niet. Ook al is er nog geen concrete afspraak over een praktische situatie. Ook al ontploft de narcist. De winst zit niet in het veranderen van de narcist of de situatie. De winst zit het in het behouden van jezelf. En dat is onbetaalbaar in the long run. Wat je niet opgeeft, moet je niet opbouwen Alles wat je niet afgeeft aan het overleven met een narcist, moet je niet gaan zoeken en heropbouwen. Alles wat je niet ter beschikking stelt van de narcist geraak je niet kwijt. Dus als jij in de oorlog met een narcist wordt aangevallen, weet dan dat jezelf blijven, rustig en neutraal, het beste wapen is. De narcist kan er niet tegen en zal je niet lang interessant vinden (die leeft van je reactie), maar jij hebt niets moeten opgeven van jezelf om de situatie te overleven. Om af te ronden: ik heb het over tijdens het contact met de narcist. Om de hoek, in je auto, als de deur net toegaat: cry your heart out, schreeuw, wordt boos, verdrietig… Die emoties moeten er wel uit. Maar niet waar de narcist bij is. Tot volgende week Jeroen