Narcismeblog: “52 weken zonder de narcist” – week 8: De gedachtegang van een narcist

Deze tekst illustreert op treffende wijze hoe het narcistische brein functioneert. Ontkenning, gaslighting, het bagatelliseren van slecht gedrag, het afschuiven van schuld en het projecteren van schaamte komen allemaal aan bod in slechts enkele zinnen. Dit zijn typische kenmerken van verborgen emotioneel misbruik. Voor een narcist is ‘de waarheid’ geen vaststaand gegeven, maar iets dat kan worden aangepast aan de situatie en het eigen belang. De waarheid is simpelweg wat de narcist op dat moment nodig heeft.

Laten we dit nader bekijken:

“Dat is niet gebeurd”
Hier zien we ontkenning en het herschrijven van de geschiedenis, beide kenmerkend voor narcistisch gedrag. Wie in een relatie met een narcist heeft gezeten, zal dit meteen herkennen. Narcisten kunnen geen fouten toegeven, omdat dit hun zelfbeeld van perfectie zou aantasten. Hun diepgewortelde gevoel van waardeloosheid drijft hen ertoe om een façade van onfeilbaarheid te creëren, en elke beschuldiging wordt daarom simpelweg ontkend.

“En als het wel gebeurd is, was het niet zo erg”
Dit is een voorbeeld van minimalisering. Narcisten bagatelliseren problemen en maken zaken onbelangrijk, vooral als het hen niet uitkomt. Dit geldt voor hun eigen fouten, maar ook voor de prestaties van anderen, de gevoelens van een ziek persoon of de problemen van een ander. Narcisten moeten controle houden over hoe anderen hen en de wereld om hen heen zien, en door zaken te minimaliseren proberen ze die controle te behouden.

“En als het erg was, is dat niet zo’n probleem”
Dit is wederom een vorm van minimalisering, maar hier komt ook gaslighting om de hoek kijken. Gaslighting is een tactiek waarbij een narcist iemands realiteit verdraait en hen laat twijfelen aan hun eigen waarnemingen. Door herhaaldelijk te horen dat ze iets ‘verkeerd begrijpen’ of ‘overdrijven’, kan een slachtoffer uiteindelijk stoppen met vertrouwen op hun eigen gevoelens en denken. Dit laat de narcist de macht behouden over hun perceptie van de werkelijkheid en maakt het slachtoffer afhankelijk van de narcist als ‘de stem van de rede’.

“En als het dat wel is, is het niet mijn schuld”
Hier zien we schuldverschuiving. Narcisten nemen geen verantwoordelijkheid voor hun daden, omdat dit hun zorgvuldig geconstrueerde zelfbeeld zou bedreigen. Zelfs de kleinste mate van verantwoordelijkheid kan hun imago van superioriteit aantasten. Daarom presenteren narcisten zichzelf vaak als het slachtoffer, waarbij anderen of externe omstandigheden altijd de schuld krijgen.

“En als het dat wel was, bedoelde ik het niet zo”
Hier wordt de verantwoordelijkheid verder afgezwakt. Narcisten bieden zelden oprechte excuses aan. Als ze zich al verontschuldigen, dan is dat alleen omdat het hen op dat moment uitkomt. Een excuus is voor hen slechts een transactie, bedoeld om iets terug te krijgen. Werkelijke spijt voelen ze niet, omdat het confronteren van schuldgevoelens hen in een existentiële crisis kan storten.

“En als ik het wel bedoelde, dan had je het verdiend”
Hier komen projectie en schuldverschuiving samen. Narcisten schuiven hun eigen negatieve gevoelens af op anderen, zodat ze die zelf niet hoeven te dragen. Wanneer ze iemand de schuld geven van hun eigen slechte gedrag, kunnen ze hun perfecte zelfbeeld behouden. Ze gebruiken vaak irrationele redeneringen en draaien argumenten zo snel om dat het slachtoffer in verwarring raakt en zichzelf in twijfel trekt.

Laat dit even inzinken.

Volgende week heb ik het over de narcistische cyclus. Je zal een stukje van dit verhaal zien terugkomen.

Tot volgende week

Jeroen