Narcisme is niet te vatten in één zin.
Hou je vast, dit wil je zeker lezen. Het is een lange post geworden, maar het was nodig. Bear with me.
Narcisme is moeilijk te vatten in één zin. En helaas wordt het woord ook te vaak gebruikt in contexten waar geen bewijs is. Gevolg? Narcisme wordt een slecht afgelijnd, moeilijk concreet te krijgen begrip. Een begrip met een vage definitie.
Ben ik het?
Net door die vaagheid is er bij veel mensen het idee: ben ik misschien het probleem? Ben ik dan misschien narcistisch?
Een belangrijke gedachte om mee te nemen tijdens je proces om los te komen van een narcist is:
“Narcisten vragen zich niet af of ze narcist zijn.“
Jeroen Prossé
Als je nadenkt over jezelf, kritisch nadenkt, zorgt dit ervoor dat je je openstelt voor (zelf)kritiek. Niemand vindt het leuk om kritisch naar zichzelf te kijken, maar narcisten zijn er allergisch voor. Ze zijn gehardwired om alle vormen van kritiek, intern of extern, uit de weg te gaan of naast zich neer te leggen. Zelfinzicht mag dan de grootste vorm van wijsheid zijn, maar narcisten kijken liever weg van hun innerlijke ik.
De vraag stellen of jij narcistisch bent, opent de deur naar de mogelijkheid dat je het ook bent. Je zou dus niet perfect, onaantastbaar zijn. Je zou ‘een fout’ hebben. Dit idee kunnen verdragen vereist een innerlijke sterkte die narcisten niet hebben. Zij kunnen niet om met de stress die deze gedachte met zich meebrengt. Ze gaan zichzelf niet in een positie stellen om het zichzelf moeilijker te maken.
Maar enkel de vraag aan jezelf stellen is natuurlijk geen volledig bewijs van geen narcist te zijn.
Enkele voorbeelden
Narcisten hebben vaak een diepgewortelde behoefte aan bewondering en aandacht. Ze bouwen hun zelfbeeld op door anderen te manipuleren, te bekritiseren of afhankelijk van hen te maken. Een cruciaal aspect van narcistisch gedrag is het gebrek aan zelfreflectie. Narcisten houden zich niet bezig met vragen zoals:
- “Ben ik een goede vriend, ouder, partner of collega?”
- “Heb ik iemand gekwetst?”
- “Wat kan ik doen om een betere versie van mezelf te worden?”
Deze vragen staan haaks op hun manier van denken. Zelfreflectie vereist een zekere mate van kwetsbaarheid en bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen, iets waar narcisten moeite mee hebben. In hun ogen ligt het probleem altijd bij de ander.
Heb jij je deze vragen al eens gesteld? En kan je er een antwoord op geven?
Even technisch, wat zit er achter?
Narcisten herkennen hun eigen gedrag niet als problematisch. Ze zijn meesters in het verdraaien van de realiteit om zichzelf als het slachtoffer of de held te zien. Zelfs wanneer je hen confronteert met concrete voorbeelden van hun schadelijke gedrag, zullen ze dit waarschijnlijk minimaliseren, rationaliseren of volledig ontkennen.
Dit gebrek aan zelfbewustzijn en verantwoordelijkheidszin is een van de redenen waarom narcisten zich niet afvragen of ze narcistisch zijn. Om die vraag te stellen, zouden ze eerst moeten erkennen dat er iets mis kan zijn met hun gedrag.
van Kleine Beer“
Dit druist in tegen hun kernbehoefte: het beschermen van hun opgeblazen ego.
Ben ik nu narcist of niet? Wat met het antwoord?
Als jij jezelf afvraagt of je een narcist bent, welke invloed je op anderen hebt, of je niet overgereageerd hebt, of je het liefhebben wel waard bent, ben je met grote waarschijnlijkheid geen narcist. Het feit dat je reflecteert op je gedrag, je relaties en de impact die je hebt op anderen, wijst op empathie en zelfbewustzijn. Je kan je eigenbeeld en ego aan de kant zetten om de visie van een ander te bekijken, om hun gevoelens in overweging te nemen en eventueel actie te ondernemen. je kan aangesproken worden op je verantwoordelijkheid in de situatie.
Waarom stel je jezelf die vraag? Op zoek naar zelfinzicht.
Veel mensen die in een relatie met een narcist zitten ( of eruitkomen), worstelen met schuldgevoelens. Ze denken vaak terug aan situaties waarin de narcist hen manipuleerde of beschuldigde van dingen die zij nooit hadden gedaan. Of ze worden geconfronteerd met kleine fouten die ze ooit maakten en die door de narcist als ramp werden beschreven/ervaren. De bedoeling van iemand narcistisch om je deze schuldgevoelens aan te praten, direct of indirect. Deze schuldgevoelens zorgen er namelijk voor dat je het probleem bij jezelf gaat zoeken, in plaats van waar ze echt zitten: in de dynamiek met de narcist. Het zijn deze schuldgevoelens die je doen twijfelen aan jezelf en leiden tot vragen als: “Ben ik het probleem?” of “Heb ik het toch verkeerd gedaan?” (Ook al weet je rationeel dat dit niet zo is.)
Het is belangrijk om te beseffen dat dit een symptoom is van de manipulatie die narcisten gebruiken. Gaslighting en andere tactieken zorgen ervoor dat je je eigen realiteit in twijfel trekt. Maar juist het feit dat je nadenkt over je eigen rol en verantwoordelijkheid is een bewijs dat je géén narcist bent. Narcisten willen niet verbeteren, zij willen winnen. Meer over gaslighting en andere tactieken in een latere blog.
Herstellen van narcisme: krijg meer zelfinzicht.
De reflex tot zelfreflectie wordt tegen je gebruikt. Het is echter ook een krachtig hulpmiddel in jouw herstelproces. Het helpt je niet alleen om jezelf beter te begrijpen, maar ook om patronen in je relaties te herkennen. Hier zijn enkele vragen die je kunt stellen om dieper inzicht te krijgen:
- Welke waarden zijn belangrijk voor mij in een relatie?
- Wat heb ik geleerd uit mijn ervaring met de narcist?
- Hoe kan ik mijn grenzen beter bewaken?
Tot slot
Om de vraag “Ben ik narcistisch?” te beantwoorden ga ik graag even naar de post van vorige week (die vind je hier). Observeer jezelf. Schrijf de vragen die je aan jezelf stelt eens op. Turf ze desnoods. Observeer je gedrag. Hoe vaak stel je jezelf in vraag?
De kans is groot dat je erop uit komt dat jij degene bent die probeert te groeien. Dat jij wel empathisch bent.
En dus geen narcist.
O ja, hoe is het nog met je netwerk?
Tot volgende week!
Jeroen Prossé